Avrupa Birliği Dijital Hizmetler Yasası ve Dijital Piyasalar Yasası
Dijital platformlarda karşılaşılan zorlukları yönetmek amacıyla getirilen düzenlemelerdir.
Bu iki düzenleme, dijital pazarları düzenleme ortak amacını taşımakla birlikte; kapsam, odak ve amaçlanan etki açısından birtakım farklılıklar içermektedir. Dijital Hizmetler Yasası, 16 Kasım 2022 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 17 Şubat 2024 tarihi itibariyle uygulanmaya başlanmıştır.Dijital Piyasalar Yasası ise 1 Kasım 2022 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 2 Mayıs 2023 tarihi itibarıyla uygulanmaya başlanmıştır.
Dijital Hizmetler Yasası ve Dijital Piyasalar Yasası arasındaki farklar nelerdir?
Dijital Piyasalar Yasası, büyük teknoloji şirketlerinin Avrupa pazarındaki hakimiyetini ve rekabet üzerindeki olası etkisini ele almakta ve dijital pazarda tüm oyuncular için adil rekabeti ve eşit fırsatlar sağlamayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda öncelikli olarak pazar üzerinde önemli bir nüfuzu ve etkisi olan eşik bekçisi (veya gatekeeper) şirketlere yönelik yasal bir çerçeve olduğu söylenebilir.
Öte yandan, Dijital Hizmetler Yasası, çevrimiçi platformların hesap verebilirliğine odaklanmakta ve dijital hizmet sağlayıcıları için açık ve şeffaf kurallar oluşturmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda, Dijital Hizmetler Yasası kullanıcıları zararlı içeriklerden korumayı ve çevrimiçi güvenliği tesis etmeyi amaçlamaktadır.
Hangi şirketler bu düzenlemelere tabidir?
Dijital Hizmetler Yasası, AB'deki tüm çevrimiçi aracılar ve platformları kapsamaktadır (örn. çevrimiçi pazar yerleri, sosyal ağlar, içerik paylaşım platformları, uygulama mağazaları, konaklama platformları).
Çok büyük çevrimiçi platformlar ( “Very Large Online Platforms” veya “VLOPs”) ile çok büyük arama motorları (“Very Large Online Search Engines ” veya “VLOSEs”) bakımından farklı yükümlülükler öngörülmüştür. Bir platformun aylık 45 milyondan fazla kullanıcısının olması halinde, bu platform Avrupa Komisyonu tarafından büyük çevrimiçi platform/çevrimiçi arama motoru olarak nitelendirilecek ve Dijital Hizmetler Yasası’na 4 ay içinde uyum sağlamakla yükümlü olacaktır. Dijital Hizmetler Yasası’na tabi bir platformdan, ilk olarak Komisyon’a ilk malı yıla ilişkin bir risk değerlendirmesi sunması beklenecektir.
Dijital Piyasalar Yasası ise, eşik bekçisi olarak belirlenen, piyasada nüfuza sahip şirketler bakımından yükümlülükler getirmektedir (örn. Amazon, Apple, ByteDance, Meta, Microsoft).
Eşik bekçisi (gatekeeper) olmanın şartları nelerdir?
Son üç mali yıl içerisinde Avrupa cirosunun 7,5 milyar Euro veya üzeri olması ya da son mali yılda ortalama piyasa değerinin 75 milyar Euro veya üzeri olması ve en az üç AB üyesi ülkede ana platform hizmeti sağlaması,
Son mali yıl içerisinde AB’de yerleşik 45 milyondan fazla aylık aktif son kullanıcıya sahip olması ve AB’de kurulu 10.000'den fazla yıllık aktif işletme kullanıcısına sahip bir ana platform hizmeti sağlaması,
Bir platformun, kendisinin eşik bekçisi olduğunu tespit etmesi halinde ise bu durumu Komisyon’a bildirmesi gerekmektedir. Platform bu bildirimde bulunmasa dahi, Komisyon tarafından bu tespit re’sen yapılabilecektir.
Bu düzenlemelere sadece Avrupa Birliği’nde kurulu şirketler mi tabidir?
Dijital Hizmetler Yasası ve Dijital Piyasalar Yasası, AB pazarında istisnasız olarak uygulanmaktadır. Ancak kapsamı sadece AB’de kurulu şirketlerle sınırlı değildir. Bir şirketin Avrupa pazarında faaliyet göstermesi durumunda AB içinde veya dışında kurulması fark etmeksizin bu düzenlemelere tabi olabilecektir.
Aykırılık halinde yaptırım uygulanabilir mi?
Dijital Hizmetler Yasası uyarınca her üye devletin, kendi ülkesinde kurulan aracı hizmetleri denetlemekten ve/veya uzman sektörel makamlarla koordinasyon sağlamaktan sorumlu bağımsız bir makam olan bir Dijital Hizmetler Koordinatörü belirlemesi gerekmektedir.
Çok büyük çevrimiçi platformlar ve çok büyük çevrimiçi arama motorları söz konusu olduğunda, Komisyon doğrudan denetim yapma ve yaptırım uygulama yetkilerine sahiptir. Bu kapsamda bir ihlal söz konusu olduğunda Komisyon ilgili hizmet sağlayıcının küresel cirosunun %6'sına kadar para cezası uygulayabilmektedir.
Yaptırım mekanizması sadece para cezalarıyla sınırlı değildir. Komisyon, çok ciddi zararlar söz konusu olduğunda acil eylem talep etme yetkisine de sahiptir. Ayrıca, platformların oluşan zararlara karşı nasıl hareket edeceklerine ilişkin taahhütler sunması da istenebilecektir.
Yükümlülüklere uymayı reddeden ve bu nedenle kişilerin güvenliğini tehlikeye atan platformların ise son çare olarak mahkemeden hizmetlerinin geçici olarak askıya alınmasını istemek mümkün olacaktır.
Dijital Piyasalar Kanunu’na aykırılık halinde ise küresel cironun %10'una varan para cezaları ve başka yaptırımlar uygulanabilecektir.
