GEKAP Uygulaması Hukuki Tartışmaları Gündeme Getirecek Mi?

Giriş

Bilindiği üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu’na eklenen EK 11. madde ile, bahsi geçen kanunun 1 numaralı ekinde yer alan ürünler için 2019 yılı itibari ile plastik poşetlerden, 2020 yılı itibariyle ise söz konusu ekte yer alan diğer ürünler için “Geri Kazanım Katılım Payı” (GEKAP) beyan ve tahsiline ilişkin uygulama başlamıştır. Söz konusu kanun maddesine istinaden yürürlüğe giren Tebliğler, Yönetmelik ve Usul ve Esaslar ile de uygulamaya ilişkin açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Burada düzenlemenin amacından çok kısa bahsedelim.

I- Kapsam

Söz konusu mevzuat ve uygulamaya göre, plastik poşetler için satış noktaları, diğer ürünler için bu ürünleri piyasaya süren/ithalatçıları, 3 aylık beyan dönemler itibariyle elektronik ortamda GEKAP beyanı vermek zorundadırlar. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yapılan düzenlemede bu yükümlülüğe uymama durumu 3 başlık altında sınıflandırılmaktadır:

1- Süresinde beyan edilip ancak ödenmeyen GEKAP,

2- Süresinde beyan edilmeyen ya da eksik beyan edilen GEKAP,

3- Süresinden sonra (eksiklik tespit edilmeden önce) beyan edilen/ödenen GEKAP

Mevzuat bu 3 durumda, tahsilat uygulamasının nasıl olacağını açıklamaktadır. Buna göre;

Birinci durum için, yani süresinde beyan edilen ancak ödenmeyen GEKAP için, vergi dairesi tarafından doğrudan ödeme emri gönderilecek ve GEKAP’ın vade tarihinden itibaren gecikme zammı uygulanacaktır.
İkinci durum ile ilgili olarak mevzuat öncelikle bu eksikliğin nasıl tespit edileceğini açıklamıştır. Buna göre, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın GEKAP beyan bilgilerini Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile paylaşacak, GEKAP’ın süresinde beyan edilmediğinin ya da eksik beyan edildiğinin tespiti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılacaktır.

Eğer Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bir eksiklik tespit ederse, ilgililere bir yazı göndererek, eksik ödenen GEKAP tutarlarının 1 ay içinde ödenmesini isteyecektir. Şayet bu tutarlar 1 ay içinde ödenmezse, vergi dairesi ödeme emri ile takibe başlayacaktır. Söz konusu alacak için beyan edilmesi gereken son günden ödendiği tarihe kadar gecikme zammı oranında faiz uygulanacaktır.

Üçüncü durum ile ilgili ise, beyan tarihinden itibaren 1 aylık sürede, hesaplanacak gecikme zammı oranında faiz ile birlikte ödemenin yapılması gerekecektir.

Ayrıca Çevre Kanunu’nda GEKAP ile ilgili yaptırım maddeleri incelendiğinde geri kazanım katılım payını ödemediği tespit edilenlere katılım payı tutarının %20’si kadar ceza uygulanacağına hükmedilmiştir. Ayrıca geri kazanım katılım payına tabi olan ek (1) sayılı listede yer alan ürünlere yönelik olarak;

Plastik poşetleri ücretsiz verdiği veya Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak plastik poşet verdiği tespit edilen satış noktalarına depo alanı hariç kapalı satış alanının her metrekaresi için 15,16 Türk lirası, elektronik ortamda satış yapanlara ise 3.000 Türk lirasından 30.000 Türk lirasına kadar,
Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak plastik poşetleri üretene, tedarik edene; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciye ve/veya ithalatçıya 15.000 Türk lirası,
Geri kazanım katılım payına ilişkin belirlenen esaslara uymayanlara 1.500 Türk lirası, idari para cezası verileceği belirtilmiştir

II- Olası Hukuki Tartışmalar

Bahsi geçen mevzuat bir bütün olarak değerlendirildiğinde GEKAP uygulamasında Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasında bir iş bölümü olduğu anlaşılmaktadır. Ancak bu durumun Türk hukukunda genel bir idari usul yasası olmaması nedeniyle bazı hukuki ve usuli problemlere yol açacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda, GEKAP’ın hukuki niteliği henüz tartışmalı olmakla birlikte;

Bu denetimlerinin kim, nasıl ve hangi usulde yapılacağı,
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından gönderilen eksiklik yazılarının niteliğinin ne olacağı,
Bu yazılara karşı doğrudan dava açılıp açılmayacağı,
Açılması durumunda yetkili ve görevli mahkemelerin hangisi olacağı,
Daha sonra düzenlenecek ödeme emirlerine karşı açılacak davada usuli problemler yaşanıp yaşanmayacağı,
Düzenlenen idari para cezası kararlarına karşı sulh ceza mahkemesinde mi, yoksa vergi mahkemelerinde mi dava açılacağı

hususlarında bazı hukuki tartışmaları gündeme getireceği öngörünmektedir. Bu nedenle, öncelikle denetim hususunda ve düzenlenecek idari işlemlerin tesisi ile ilgili yeknesak bir düzenleme yapılması ve uygulamaya konulması gerektiğini düşünmekteyiz.

Bizi takip edin: