NFT ve Türk Hukuku Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Giriş

Blok zincir teknolojisi gün geçtikçe hayatımızda daha fazla yer ediniyor. Gerçekleştirilen yüksek meblağlı işlemler ile blok zincir teknolojisi tabanlı gayri misli tokenlar (“NFT”) ise son günlerde bu teknolojiler arasında bir hayli öne çıkıyor. NFT’ler Türkçe’ye “takas edilemez jeton” olarak da çevrilebiliyor. Bu çalışma, özellikle sanatçıların direkt olarak eser alıcılarına ulaşmalarına ve eserlerinin fiyatlarını daha özgür bir şekilde belirlemelerine imkân veren NFT’nin ne olduğunu kısaca açıklamayı ve NFT’nin Türk hukuku çerçevesinde değerlendirilmesini amaçlamaktadır. 

Gayri Misli Tokenlar

En kısa tanımıyla NFT, blok zincir üzerindeki değiştirilemez veri birimidir. NFT’ler resim, müzik gibi çeşitli sanat eserlerinden oluşturulabileceği gibi herhangi bir video veya fotoğraf da NFT olarak oluşturulabilmektedir. Örneğin NBA takımlarından Chicago Bulls, NBA şampiyonluk yüzüklerinin dijital çizimlerini elektronik bir satış platformunda NFT olarak satışa çıkardı.

Kripto paralardan farklı olarak NFT’ler, içlerinde bir NFT’yi diğerinden ayıran benzersiz bir tanımlama kodu ve üst veriler (metadata) bulundurmaktadır. Dolayısıyla, örneğin bir kripto para birimi, işlem tarafları için değer veya nitelik kaybına yol açmadan aynı kripto para birimi ile ikame edilebilmekteyken, NFT’ler nitelikleri itibariyle benzersiz olduklarından ikame edilememektedir. İşbu kavramları somutlaştırmak adına, şu örnek verilebilir: Günlük hayatta 1 Türk Lirası, 1 Türk Lirası ile herhangi bir değer veya nitelik kaybına uğramadan değiştirilebilirken orijinal ve yegâne bir Kandinsky portresi ikame edilemeyecektir.

NFT'ler "akıllı sözleşmeler" biçimindeki yazılım kodlarından oluşmaktadır. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar altında taraflar arasında dijital para birimlerinin veya varlıkların devrini doğrudan kontrol eden açık kaynaklı blok zincir protokolleridir. Somutlaştırmak gerekirse işbu akıllı sözleşmeler bir alıcı tarafından NFT'nin kullanımına ilişkin sınırlamaları detaylandırabilir, yeniden satışlarda otomatik telif ödemelerini tesis edebilir veya mülkiyet haklarının devrine ilişkin hususlar barındırabilirler. Akıllı sözleşmeler için bir kod yazıldıktan sonra, değiştirilemez ve kalıcı olacak surette blok zincirdeki bir token'a basılırlar.

NFT’nin Türk Hukuku Çerçevesinde Değerlendirmesi 

Gelişen teknolojilerin birçoğunda olduğu gibi NFT de hukukun birçok alanına sirayet etmektedir. Bu kapsamda aşağıda, çeşitli hukuk alanları kapsamında NFT’ler değerlendirilmiştir: 

a) Kişisel Verilerin Korunması

6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun (“6698 sayılı Kanun”) 28’inci maddesi kapsamında sanat faaliyetlerinin 6698 Sayılı Kanun’dan istisna tutulduğu belirtilse de NFT’lerin bu kapsamda değerlendirilip değerlendirilemeyeceği hususu tartışmalıdır. NFT’lerin 6698 sayılı Kanun’dan istisna tutulamayacağı kabul edilirse, blok zincir tabanlı olmalarından kaynaklı olarak kişisel verilerin korunması bağlamında belirli sorunlara gebe olduğu söylenebilecektir. Bu sorunların başında blok zincir teknolojisinin değiştirilemez ve kalıcı yapısından kaynaklı olarak kişisel verilerinin değiştirilmesi veya silinmesinin mümkün olmaması gelmektedir. 6698 sayılı Kanun’a uygun bir şekilde aydınlatılmamış ve gerekmesine karşın açık rızaları alınmamış ilgili kişilerin kişisel verilerini barındıran veya saklama süreleri sona eren kişisel verileri imha edemeyecek olan NFT’ler silinmediğinde, Kişisel Verileri Koruma Kurumu’nun ne gibi bir tavır alacağı da merak konusudur. Ayrıca, blok zincirin merkeziyetiz yapısı itibariyle veri sorumlusunun kim olacağı yine tartışmalı olacaktır.

b) Fikri Mülkiyet

Bir NFT satışı gerçekleştirilmesi, NFT haline getirilmiş ilgili esere ilişkin fikri mülkiyet haklarının kendiliğinden alıcıya devredilmesi anlamına gelmeyecektir. Ancak satış işleminin temelini oluşturan akıllı sözleşmeye bu yönde hükümler eklenerek fikri mülkiyet haklarından tümü veya bir kısmının devri sağlanabilmektedir. Pratikteki uygulamalar incelendiğinde genel olarak NFT satımında sadece ilgili NFT’nin sahipliği devredilmekte olup NFT haline getirilmiş esere ilişkin fikri mülkiyet hakları devredilmemektedir. 

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (“FSEK”) 52’ci maddesi uyarınca bir eserin yayılması, çoğaltılması ve işlenmesi hakkı gibi mali hakların yazılı olarak ve işbu haklar ayrı ayrı gösterilecek şekilde devredilmeleri şarttır. Bu kapsamda, her ne kadar akıllı sözleşmede bu haklar ayrı ayrı belirtilebilecek olsa da akıllı sözleşmenin FSEK kapsamındaki hak devrinin yazılı olma şartını karşılayıp karşılamayacağı hususu ayrı bir tartışma konusu teşkil etmektedir.

Bunun yanı sıra NFT içinde gömülü herhangi bir dijital varlık, başka tarafların haklarını ihlal ediyor olabilir. Örneğin NFT olarak yaratılan ve satışa sunulan bir tasarım, tecilli bir markayı içerebilir ve bu durum Sınai Mülkiyet Kanunu altında üçüncü taraf marka haklarını ihlal ediyor olabilir.

c) Yetkiye İlişkin Sorunlar

NFT'yi destekleyen blok zincir teknolojisinin özünü, merkezi olarak konumlandırılmaması veya yönetilmemesi teşkil etmektedir. İşbu durum, blok zincir üzerinden gerçekleştirilen işlemlerin tersine mühendisliğe tabii tutulmasını veya taklit edilmesini neredeyse imkânsız hale getirmektedir. Ancak belirli bir yöneticisinin olmamasından kaynaklı olarak farklı ve çoğu zaman çelişen hukuklara tabi olabileceğinden karmaşık yargı yetkisi sorunları doğurmaktadır. Sonuç olarak, NFT sahiplerinin NFT haline getirilmiş eserlere ilişkin hakları farklı hukuklarda değişiklik gösterebilecektir. Bazı durumlarda uygulanacak hukuku ve NFT'lere ilişkin uyuşmazlıkların çözüleceği makamı net bir şekilde belirlemek mümkün olamayacaktır.

d) Türkiye’de Blok Zincir Teknolojilerine İlişkin Yapılan Güncel Düzenlemeler

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın 16 Nisan 2021 tarihinde yayımlamış olduğu Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik uyarınca Türkiye’de gerçekleştirilen ödemelerde kripto paralar doğrudan ve dolaylı olarak kullanılamamaktadır. Dolayısıyla, Türkiye’de kripto para ile NFT alım satım işlemleri gerçekleştirilmesi hukuka aykırılık teşkil edecektir.

Sonuç

Medya ve toplum, uzun bir süredir kripto para birimlerinin maruz kaldığı biçimde NFT’lere odaklanıp ilgi gösterdikçe NFT'ler ve NFT’lere ilişkin işlemlere dair hukuki sorunların önümüzdeki süreçte daha belirgin hale gelmesi beklenmektedir. NFT’ler de dahil olmak üzere blok zincir teknolojilerine ilişkin düzenleyici çerçeve dünyada halihazırda hala yerleşmemiş ve gelişmekte olduğundan bir NFT oluşturmadan veyahut satın almadan önce kara para aklanmasının önlenmesine ilişkin düzenlemeleri, vergi uygulamaları, kişisel verilerin korunması hukuku ve benzeri konularda deneyimli avukatlara danışılması herhangi bir kayıp veya yaptırımla karşılaşılmaması adına önem arz etmektedir.

Bizi takip edin: